Америкаар аялахуй.
Bашингтон ДС Капитол ба Капитолийн өндөрлөг /United States Capitol/ / үргэлжлэл /
Конгрессийн номын сан /The Library of the Congress/
Конгресс /The Congress/
Капитол нь Сенат -ийн ба Дээд Зөвлөл-ийн гэсэн 2 танхимаас бүрдэх бөгөөд энд гишүүд нь хууль боловсруулах, гэрээ хэлэлцээр, томилгоо, хуулийн төсөл, зөвлөмж зэрэгтэй холбоотой асуудлуудыг хэлэлцэж саналаа өгөхөөс гадна асуулт тавих эрхтэй байдаг байна. Капитол болон бусад албаны байруудаас гишүүд саналаа өгөх, кноп дарах боломжтой байдаг байна.Дээд Зөвлөлийн танхим нь Капитолын өмнөт жигүүрт, Сенатийн танхим нь хойт жигүүрийн урьд талд нь бөгөөд хоёр танхимийн галлерей нь хэвлэлийн болон нийтийн мэдээлэлийн хэрэгслэл мөн телевизийн шууд нэвтрүүлэг хийх боломжтой тоног төхөөрөмжтэй холбогдсон байна. Сенатийн болон танхимийн үйл ажиллагаа нь хэвлэлийнхэн, мөн нийтэд нээлттэйгээс гадна Конгрессийн шинэ мэдээ ,онцлог үйл явдлыг Капитолоос шууд дэлхий даяар дамжуулан үзүүлэх боломжтой ба тэнд хүрэлцэн ирсэн хүмүүс ордны гадна талд телевизийн камер, сурвалжлагч нартай тааралдах нь элбэг бөгөөд хагас бөмбөрцөг оройг фон болгон ашигладаг байна
Сенат /The Senate/
Сенат нь штат бүрээс 2, нийтдээ 100 гишүүний бүрэлдэхүүнтэй бөгөөд гишүүнээр сонгогдогч нь 30 настай, 9 жил АНУ-ын иргэн хэн ч байсан сонгогдох эрх эдлэхээр хуульчилсан байдаг байна.Сенатор нь 6 жилийн хугацаатай сонгогддог бөгөөд Сенатын гуравны нэг нь 2 жил тутамд нөхөгдөн сонгогддог байна.1913 оноос өмнө сенатор нь тухайн штат-ийн хуулийн хүрээнд сонгогддог байсан бол сонгуулийн 17-р зүйлийн өөрчлөлттэй холбогдон бүх нийтийн санал хураалтаар сонгогддог болсон байна.Хэрэв сенатор нас барах буюу ажлаа хугацаанаасаа өмнө хүлээлгэн өгөх тохиолдолд төрийн тэргүүн орны хүнийг томилдог байна. Дэд Ерөнхийлөгч нь Сенатыг даргалдаг бөгөөд өдөр тутмын үйл ажиллагааг нь Ерөнхийлөгчийн томилсон, ихэнх суудал бүхий намын ахмад гишүүн нь даргаладаг байна
Дээд Зөвлөлийн Танхим /The House of Representatives/
Дээд Зөвлөлийн Танхим нь 1911 онд батлагдсан хуулийн хүрээнд зөвхөн 435 гишүүнээс бүрддэг байна.Штат бүр нь нийт иргэдийн тоо болон 10 жил тутамд дахь хүн амын тооллогыг үндэслэн гишүүдийнхээ тоог тогтоодог бөгөөд доод тал нь гэхэд нэг гишүүнтэй байх эрхтэй юм байна.АНУ-ын иргэн 7-гоос доошгүй жил байсан 25 нас хүрсэн бол хоёр жилээр сонгогдох эрх эдэлдэг байна.Хэрэв нас барах буюу хугацаагаа бүрэн гүйцээгээгүй гарсан тохиолдолд сонгуулийг зарлан явуулж орны гишүүнийг сонгодог байна.Мөн Америкийн Самоа,Колумби-ийн тойрог,Гуама ба Виргинскийн арлуудаас санал өгөх эрхгүй төлөөлөгчид, Пуэрто-Рико-гоос ажиглагч нарыг оролцуулдаг байна.Танхимыг Спикер /Дээд Зөвлөлийн дарга/ даргалдаг байна.Спикер нь дэд ерөнхийлэгчийн дараагаар орох бөгөөд тэргүүн болох өндөр магадлалтай байдаг байна.
Капитолын цогцолбор нь гол ордны орчин тойронд засгийн газрын ордон,Дээд зөвлөл болон Сенатын гэх мэт албаны зориулалт бүхий эртний болон орчин үеийн архитектуртай байшингуудтай юм билээ. Тухайлбал Конгрессийн гурван том албаны байшин ба Дээд Зөвлөлийн нэг барилга мөн Сенатийн гурван том албаны байрнаас бүрддэг байна.Үүнд: 1908 онд баригдсан Канноны, 1933 оны Лонгуорт, 1965 оны Раубурны албаны байшингууд, 1909 онд баригдсан Русселлийн, 1958 оны Дирксен,1982 оны Харт-ийн Сенатийн ордонгууд ,1975 онд анх Улсын мөрдөн байцаах газрын зориулалттай баригдсан байшинг Дээд Зөвлөлийн албаны байр болгон Сенатад цөөнхийн лидер байсан Джеральда П.Фордын нэрээр нэрлэгдсэн байшин зэрэг юм.
Конгрессийн номын сан /The Library of the Congress/
Анх удаагаа 2003 онд Конгрессийн номын санг сонирохоор гадуур нь алхаж байхад маш гоёмсог ордонд орох нь гэмээр сэтгэгдэл төрж билээ. Номын сангийн гадна тал нь өндөр багана бүхий урт гэгээвчтэй явган хүний замтай, үүдээр нь оруут урт заалны төгсгөлд нь дурсгалын баримал байрлуулсан өндөр таазтай үнэхээр сайхан эртний хийц загвартай ордон мэт байсан юм. Конгрессийн номын сан нь Америкийн Нэгдсэн Улсын /АНУ/ үндэсний номын сан бөгөөд АНУ-ын Конгрессийн эрдэм шинжилгээ, судалгааны томоохон салбарт тооцогддог юм байна.Нийслэл Вашингтон ДС -гийн Колумби-ийн тойрогт байралдаг гурван том байшинг эзэлдэг уг номын сан нь дэлхийн хамгийн чухал номын сангуудын нэгэнд зүй ёсоор ордог хэд хэдэн удаа гал түймэрт өртөн үнс болж байсан боловч хэд дахин сэргээгдэн, засварлагдан,баяжуулагдсаар өнөөдөр дэлхийн рекордын Гиннессийн номонд "Агуу номын сан " гэж бүртгэгдсэн байдаг байна.Одоо уг номын сан хэрхэн байгуулагдсан түүхийг сөхөе. Конгрессийн номын сан байгуулах анхны хуулийг 1800 оны 4-р сард баталсан бөгөөд үүнээс хойш бүтэц зохион байгуулалтын талаар олон хуулийг батлан хэрэгжүүлж ирсэн талаар түүхэндээ тэмдэглэсэн байна.Конгрессийн номын санг бүрэлдэн бий болоход тухайн үед Ерөнхийлөгч байсан Томас Джефферсон гол үүрэг гүйцэтгэсэн бөгөөд 1814 оны 8-р сард британчуудын довтолгооны үед 3000 гаруй боть номтой номын сан галдан шатаагдсаны дараа хувийнхаа номын санг ашиглах санал тавьж түүнийг нь 1815 оны эхээр Конгресс хүлээн авсан байна.1801-1805 онуудад номын сан Капитолын хойт жигүүрт байрлаж Сенат, Дээд Зөвлөлийн 2 танхимд зэрэг үйлчилж байсан ба 1806-1814 онуудад Капитолын олон өрөөг дамжин ажиллаж ирсэн байна.Томас Джефферсоны хувийн номын сан нь 50 жилийн турш цуглуулсан төрөл бүрийн салбарын тухайлбал шинжлэх ухааны,гүн ухааны,уран зохиолын болон зөвхөн хууль зүйн чиглэлийн биш гадаад хэлний, хоолны гэх мэт 6487 ширхэг номноос бүрдэж байсан байна. 1818 он хүртэл номын сан нь нүүдлийн байдалд байсан бөгөөд тодорхой арга хэмжээ авагдаагүй,санхүүжүүлалт нь нэг шат ухарсан байна. Капитолын шинэ архитекторч Шарль Булфинч 1818 оны эцсээр Капитолын гол хэсэгт өмнөөс хойт тал хүртэл нилээн том талбай бүхий номын сангийн танхимийг барих төлөвлөгөө гаргасан байна. Энэ танхим нь уртаараа 30гаруй метр, өргөнөөрөө 10 гаруй метр бөгөөд 1824 оны 8-р сар хүртэл ажиллаж байсан байна.1825 онд галлерейн зүүн хэсэгт лаанаас үүдэлтэй гал гарч эхэлсэн бөгөөд яаралтай арга хэмжээ авснаар их хохирол гарахаас урьдчилан сэргийлж чадсан байна. 1851 оны 12-р сард номын сангийн түүхэнд хамгийн томд тооцогдох гал эвдрэлтэй яндангаас үүдэн гарч 35000 ном,ойролцоогоор цуглуулгын 55000 ном,мөн Джефферсоны анхны хандивын гуравны хоёр нь шатсан байна.
Капитолын архитекторч Томас У.Вальтер номын сангийн танхимийг өргөтгөн галд тэсвэртэй материалаар бүх талбайг засварлан хийх төлөвлөгөөг Конгрессээр баталлуулан хэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд 1853 оны 8-р сард уг танхимыг нээсэн байна.Тухайн үед энэ танхимын талаар хэвлэлд "дэлхийн хамгийн том төмөр танхим " гэж нэрлэж байсан ба Капитолын эсрэг талд төв болон зүүн талаар нь галлерейнуудыг байгуулсан байна.1857 онд Конгресс номын санд Дотоодыг Хамгаалах Яамны бичиг баримтууд болон түүний төрийн захиргааны олон улсын ном солилцооны программуудыг шилжүүлсэн байна.1865-1870 оны хооронд Томас Джефферсоны байшинг барих санхүүжүүлалтыг гаргасан ба олон улсын ном солилцооны төвийг сэргээн бий болгосон ба тэнд номын сангийн хяналттай холбоотой арга хэмжээний депозативууд, зохиогчын эрхийн бүртгэл зэргийг байрлуулсан байна. 1897 онд номын сан Капитолын шинэ төв байрандаа орох үед 840000 боть ном, зохиогчын эрхийн депозативын 40% нь бүрдсэн байсан байна.1904 он гэхэд номын санд бусад орны тухайлбал Индикийн 4000 гаруй боть ном,1906 онд Оросын номын сангаас авсан Г.В.Юдины 80000 боть,1908 онд Счатзын цуглуулгаас эртний дуурийн либерто, 1930 оны эхээр Оросын эзэн хааны цуглуулгаас тухайлбал Романовын гэр бүлийн номын сангаас төрөл бүрийн 2600 боть ном зэргийг худалдан авснаас гадна Хятад ,Япон улсаас уламжлалт эмийн ургамлын бүтээлүүдийг цуглуулан авсан байна. 1925 оноос Конгресс тусгай акт боловсруулан урлагийн хандив болон тусламж цуглуулан хүлээн авахыг зөвшөөрсөнөөр номын санд урлагийн бүтээлийн цогцыг бүрдүүлэх эхлэл тавигдсан байна.
1929 онд Миссисипи штатын Конгрессийн гишүүн Росс Коллинз 1,5 сая $ санал болгосны үр дүнд Отто Воллвехр-ийн цуглуулгыг мөн Гутенбергийн Библийн 4 төрлийн нилээд өөрчлөгдөн шинэчлэгдсэн нэг хувилбарыг худалдан авсан байна.Номын сан нь олон нэртэй хүмүүсээс хандив, тэтгэлэг авч эхэлсэн бөгөөд тухайлбал Джон Д.Рокфеллер, Джеймс Б.Вилбур ба М.Арчер Хантингтон нар орж байна.Мөн номын санд Гертруда Кларк Бхитталл гэхэд алдарт Страдиваригийн хийл хөгжим 5 ширхэгийг, Элизабет Спрагуе Кулидж урлагийн авъастнуудад зориулсан тэтгэлэгийн санг үндэслэсэн байна.1928 оноос номын сангийн өргөтгөл эхэлсэн бөгөөд 1930 он гэхэд Джон Адамс-ийн байшинг барьж эхлээд 1939 оноос нийтэд үйлчилгээгээ эхэлсэн байна.1939 оноос одоо хүртэл олон өөрчлөлт шинэчлэлт хийгдсэний дотор 1939-1944 онуудад дэлхийн 2-р дайн ид өрнөж байх үед номын сангийн түүхэнд ардчилалын үзэл санаа мэдэгдэхүйц хэрэгжихэд тухайн үед тэргүүнээр ажиллаж байсан Арчибальд Маклейш ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн гэж тэмдэглэгдсэн байна. 1953 он хүртэл номын сангийн бүтэц,зохион байгуулалтанд ихээхэн өөрчлөлт орж дэлхий дахинаа өөрийн төлөөлөлийг бий болгосон нь гол амжилт болсон байна. Үүний үр дүнд Европийн болон Америкийн бусад номын сангаас ном товхимолыг нийлүүлэх, парламентын үндэсний номын санг автоматчуулах системийг Япон улсаас оруулан үндэсний нэгдсэн холбоог байгуулсан зэрэг чухал үйл явдлууд болсон байна.1953-1977 онд гуравдахь номын санг байгуулсан бөгөөд Кайр ба НЬю-Дели хотуудад өөрийн төвүүдийг шинээр байгуулснаар гадны орнуудын ном товхимолыг олж авах боломжтой болсон байна.1967 оноос номын сан нь хадгалалт, хамгаалалтанд ихээхэн анхаарч шинэлэг арга технологийг судлан нэвтрүүлж эхэлсэн байна.Түүнчлэн номын сангийн төсөв жилээс жилд нэмэгдэж тэндээс зохиолчид, хэвлэлийнхэн болон соёл урлагийн хүмүүстэй хамтран ажиллах ажиллагаагаа улам өргөжүүлснээр дэлхийн тавцанд нэр хүнд нь улам өсч ирсэн бөгөөд шинэ техник технологийн өсөлт хурдацтай хөл нийлүүлэн үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлснээр 1991 он гэхэд улс даяараа боловсролын байгууллагуудтай интернетийн сүлжээгээр холбогдож чадсан байна. 2005 оны 11-р сард Конгрессийн номын сан нь дэлхийн соёл урлагийн эд зүйлс болон тоон хэлбэрт шилжүүлсэн номуудыг хадгалах замаар 'Дэлхийн тоон номын сан ' бий болгох зорилготойгоо зарласан байна. Конгрессийн номын санд өнөөдрийн байдлаар олон улсын 470 гаруй хэл дээр хэвлэгдсэн материал;30 сая гаруй бүртгэгдсэн ном; 58 сая гар бичмэл; 500000 рулон микрофильм; 6000 гаруй инээдмийн ном; 4,8 сая карт;нот; 2,9 сая дуу хөгжмийн бичлэг; 13,7 сая гэрэл зураг ба Беттс Страдивари болон Кассаветти Страдувари нарын архитекторийн зурагууд; урлагийн гайхамшигтай бүтээлүүд; дүрс зураг гэх мэт 850 км урт тавиур дээр хадгалагдаж байдгаас харахад агуу том болох нь мэдрэгдэж байгаа биздээ. Номын сангийн ажлын нэг өдөр гэхэд ойролцоогоор АНУ-д шинээр хэвлэгдэж байгаа 22000 шинэ зүйлийг хүлээн авч дундчаар тогтмол 10000 бүтээл цуглуулагат нэмэгдэн хадгалагддаг байна. Хэрэв Конгрессийн номын санг тоон хэлбэрт шилжүүлэн энгийн текст хэлбэрээр хадгалах гэвэл энэ нь 17-20 тирабайт мэдээлэл болох юм байна. Конгрессийн номын санд орох завшаан олдож карт нээлгэн эх орныхоо тухай материалийг сонирхож байснаа дурсахад таатай байна.
Та номын сангийн талаар илүү их мэдээлэл авахыг хүсвэл дараахь хаягаар аялаад үзээрэй.
www.loc.gov/about the library of the congress
/үргэлжлэл байгаа/ Наваан New York